Tết Đoan Ngọ Là Gì? Nguồn Gốc Và Ý Nghĩa Của Ngày "Giết Sâu Bọ"

Tết Đoan Ngọ, còn gọi là Tết giết sâu bọ, là một trong những ngày lễ truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam, diễn ra vào ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch hàng năm. Đây là dịp lễ gắn liền với tín ngưỡng dân gian, văn hóa nông nghiệp và những quan niệm về sức khỏe, phong thủy trong dân gian.

1. Tết Đoan Ngọ Là Gì?

• "Đoan" nghĩa là bắt đầu, "Ngọ" là giờ Ngọ (khoảng 11 giờ trưa). Do đó, "Đoan Ngọ" có nghĩa là bắt đầu vào giờ Ngọ của ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch.

• Theo quan niệm Á Đông, đây là thời điểm dương khí lên cao nhất trong năm, là lúc giao mùa giữa xuân – hạ, ảnh hưởng mạnh đến sức khỏe con người và sự phát triển của cây trồng, vật nuôi.

2. Nguồn Gốc Của Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ có nguồn gốc từ cả văn hóa Trung Hoa và truyền thống bản địa của người Việt:

Nguồn gốc Trung Hoa:

• Ở Trung Quốc, ngày này gắn liền với truyền thuyết về Khuất Nguyên – một trung thần nhà Sở. Sau khi ông bị vu oan và gieo mình xuống sông Mịch La tự vẫn, người dân thương tiếc đã tổ chức cúng tế, thả bánh tro và bơi thuyền trên sông để tìm xác ông, từ đó hình thành lễ hội Đoan Ngọ.

Nguồn gốc tại Việt Nam:

• Tại Việt Nam, Tết Đoan Ngọ còn được gọi là Tết giết sâu bọ, xuất phát từ quan niệm dân gian rằng vào thời điểm chuyển mùa, sâu bệnh phát triển, ảnh hưởng đến mùa màng và sức khỏe con người. Vì vậy, người dân tổ chức nghi lễ và ăn các món đặc trưng để “diệt trừ sâu bọ” trong cơ thể, bảo vệ sức khỏe và mùa vụ.

3. Ý Nghĩa Của Tết Đoan Ngọ

a. Diệt trừ sâu bọ, bảo vệ sức khỏe

• Người xưa tin rằng trong cơ thể con người tồn tại các loại “sâu bọ” – tượng trưng cho tà khí, bệnh tật. Việc ăn các món có tính nóng, chua như rượu nếp, bánh tro, trái cây chua (mận, vải, xoài, dứa…) vào buổi sáng sớm sẽ giúp tiêu diệt chúng.

b. Gắn bó với đời sống nông nghiệp

• Đây cũng là dịp người nông dân cầu mong mùa màng bội thu, tránh được sâu bệnh phá hoại. Tết Đoan Ngọ thể hiện mối quan hệ chặt chẽ giữa con người và thiên nhiên, nhấn mạnh sự điều hòa âm dương.

c. Giá trị văn hóa, tinh thần

• Là dịp để sum họp gia đình, tưởng nhớ tổ tiên, cúng lễ và thể hiện lòng thành kính với trời đất. Ngoài ra, còn là dịp giáo dục con cháu về truyền thống và đạo lý dân tộc.

4. Những Tập Tục Trong Ngày Tết Đoan Ngọ

• Ăn rượu nếp và hoa quả chua: Giúp “giết sâu bọ” trong cơ thể.

• Tắm lá xông (lá thơm): Thanh lọc cơ thể, xua đuổi tà khí.

• Cúng tổ tiên: Thể hiện sự hiếu kính và cầu mong bình an, sức khỏe.

• Treo các loại bùa trừ tà: Như lá ngải cứu, lá xương rồng, hồ lô… trước cửa nhà.

Kết Luận

Tết Đoan Ngọ không chỉ là một ngày lễ truyền thống mang màu sắc tín ngưỡng dân gian, mà còn phản ánh triết lý sống hài hòa với tự nhiên của người Việt. Với ý nghĩa “giết sâu bọ” – thanh lọc cơ thể và bảo vệ sức khỏe, đây là dịp để mọi người hướng về gia đình, tổ tiên và giữ gìn nét đẹp văn hóa truyền thống.